Είναι περίπλοκο με την αλλαγή ώρας. Όχι τόσο η ίδια η διαδικασία – την άνοιξη στο τέλος Μαρτίου πηγαίνει μία ώρα μπροστά, το φθινόπωρο στο τέλος Οκτωβρίου μία ώρα πίσω. Αλλά η συζήτηση σχετικά με τις επιπτώσεις και το ερώτημα ποια θα ήταν πραγματικά η πιο επιθυμητή επιλογή. Κάποιοι υποστηρίζουν την πλήρη διατήρηση της θερινής ώρας, άλλοι θεωρούν ότι είναι ανόητο, επειδή φωτίζει τόσο αργά το χειμώνα. Η τρίτη ομάδα, από την άλλη πλευρά, διαμαρτύρεται για το μικρό jet lag που όλοι μας υποφέρουμε τακτικά δύο φορές το χρόνο. Οι άνθρωποι με εκ περιτροπής εργασία ή αλλαγή ώρας ύπνου δεν μπορούν παρά να χαμογελούν κουρασμένα εδώ, αλλά τα μέτωπα φαίνεται να σκληραίνουν.
Ζώνη ώρας από την Πολωνία στην Ισπανία – διαφορετικά ενδιαφέροντα
Το μεγάλο πρόβλημα είναι το τεράστιο μέγεθος της ζώνης στην οποία ισχύει η κεντροευρωπαϊκή ώρα. Στην Κεντρική Ευρώπη, αυτή εκτείνεται από το ακρωτήριο Touriñán στην Ισπανία έως τον ποταμό Bug κοντά στο Hrubieszów στην Πολωνία κατά τους χειμερινούς μήνες. Η απόκλιση μεταξύ της ώρας της ζώνης και της μέσης ηλιακής ώρας είναι αντίστοιχα μεγάλη, ιδίως στις άκρες της πραγματικής ζώνης ώρας. Ενώ πολλές ευρωπαϊκές χώρες συμφώνησαν στην κοινή ώρα ήδη από το 1900 (για πρώτη φορά), η Πορτογαλία, για παράδειγμα, προστέθηκε αρκετές φορές για λόγους καλύτερου εμπορίου μεταξύ των χωρών, αλλά στη συνέχεια επέστρεψε στην GMT (μέση ώρα Γκρίνουιτς).
Η κεντροευρωπαϊκή ζώνη ώρας εκτείνεται επομένως από την Πολωνία στα ανατολικά μέχρι την Ισπανία στα δυτικά – και ενώ σε μια περίπτωση φωτίζει καταραμένα αργά στα δυτικά (δηλαδή ειδικά στην Ισπανία, καθώς οι Βρετανοί έχουν διαφορετική ώρα), οι χώρες στα ανατολικά (και εδώ ειδικά η Πολωνία) παραπονιούνται ότι διαφορετικά σκοτεινιάζει τόσο νωρίς στη χώρα τους.
Μπορεί η αλλαγή της ώρας να εξοικονομήσει ενέργεια; Μάλλον λιγότερο
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήθελε στην πραγματικότητα να καταργήσει την αλλαγή της ώρας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προτείνει την κατάργησή της το 2018, αφού τα προηγούμενα χρόνια είχε διεξαχθεί μεγάλη έρευνα στην οποία το 84% είχε ταχθεί υπέρ της κατάργησής της (με την πλειοψηφία να τάσσεται υπέρ της μόνιμης θερινής ώρας). Ωστόσο, μετά από πολλά μπρος-πίσω, δεν έχει επιτευχθεί ακόμη συμφωνία για την “σωστή” ώρα, εν μέρει λόγω της πανδημίας του κοροναϊού, η οποία έθεσε άλλα πράγματα σε προτεραιότητα.
Μια εναλλακτική λύση θα μπορούσε να είναι η λύση που έχει στο μυαλό του ο Korbinian von Blanckenburg, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών Ostwestfalen-Lippe. Έχει υπολογίσει ότι η καλοκαιρινή ώρα όλο το χρόνο θα μπορούσε να εξοικονομήσει το 1,3% της ετήσιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στη Γερμανία, κάτι που αρχικά ακούγεται περισσότερο από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Για μια οικογένεια με τρία παιδιά, το ποσό αυτό θα ανερχόταν σε περίπου δώδεκα ευρώ ετησίως – μάλλον λίγο, αν ληφθούν υπόψη οι αρνητικές επιπτώσεις στους βιορυθμούς και τους κύκλους ύπνου.
Ωστόσο, ακριβώς το ζήτημα της εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ήταν ο λόγος για τον οποίο η αλλαγή της ώρας επανήλθε και υπερασπίστηκε τότε. Αν χρειαζόταν λιγότερο τεχνητό φως στα εργοστάσια και στους χώρους εργασίας, έλεγε το επιχείρημα, αυτό θα ωφελούσε την οικονομία.
Ο παράγοντας αυτός (ο οποίος είχε ήδη υπερεκτιμηθεί μάλλον εκείνη την εποχή) είναι πιθανό να έχει αποδυναμωθεί τα τελευταία χρόνια λόγω της χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας των λαμπτήρων LED. Από την άλλη πλευρά, και στις δύο περιπτώσεις προκύπτουν άλλα ενεργειακά κόστη, ανεξάρτητα από το αν είναι ήδη φως την αντίστοιχη ώρα ή όχι.
Νέα διαίρεση των ζωνών ώρας στην Ευρώπη;
Σε συνέντευξή του στα μέσα ενημέρωσης, ο Blanckenburg υπολογίζει ότι η τυποποιημένη ώρα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους θα σήμαινε ότι στη Γερμανία (και ακόμη περισσότερο στις χώρες πιο δυτικά) θα φωτίζει μόνο αργά το χειμώνα. “Με τυποποιημένη ή χειμερινή ώρα όλο το χρόνο, θα είχαμε ηλιοφάνεια από τις 3 π.μ. έως τις 8 μ.μ. στην ανατολική Πολωνία και από τις 6 π.μ. έως τις 9.30 μ.μ. στη δυτική Ισπανία κατά το θερινό ηλιοστάσιο στα μέσα Ιουνίου. “Αν υιοθετούσαμε τη θερινή ώρα ως το νέο πρότυπο, θα είχαμε ήλιο από τις 10 π.μ. έως τις 7 μ.μ. περίπου στο χειμερινό ηλιοστάσιο στα μέσα Δεκεμβρίου στη δυτική Ισπανία. Στη Γερμανία από τις 9.15 π.μ. έως τις 5 μ.μ.”
Επομένως, ο οικονομολόγος προτείνει ότι θα μπορούσε πράγματι να επιλεγεί μια τυποποιημένη ώρα, αλλά ότι η Ισπανία θα μπορούσε στη συνέχεια να μετακινηθεί μια ζώνη ώρας πιο μπροστά (δηλαδή να μεταβεί σε GMT). Οι χώρες ανατολικά της Γερμανίας θα μπορούσαν με τη σειρά τους να ενσωματωθούν μια ζώνη ώρας πιο πέρα (δηλαδή σε GMT+2).
Με αυτόν τον τρόπο, όλες οι χώρες θα μπορούσαν να επιμείνουν σε μια χρονική ζώνη που είναι η βέλτιστη για αυτές – ειδικά καθώς πολλοί εργαζόμενοι σε διεθνείς εταιρείες γνωρίζουν ότι οι διαφορετικές ώρες είναι εύκολο να υπολογιστούν. Ειδικά με τα ψηφιακά ημερολόγια και ρολόγια, η τεχνολογία υπολογίζει πλέον την κατάλληλη τιμή και την εμφανίζει ξεχωριστά για όλους τους εμπλεκόμενους.
Μέχρι λοιπόν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και όσες χώρες της ευρωπαϊκής κοινότητας κρατών δεν ανήκουν σε αυτήν) να βρουν λύση, θα πρέπει να αλλάξουμε τα ρολόγια. Τουλάχιστον υπάρχουν πολυάριθμες μνημονικές λύσεις ή μνημονικές φράσεις που βοηθούν – από τη γνωστή ρήση “Άνοιξη μπροστά, φθινόπωρο πίσω” μέχρι τον κανόνα “Η αλλαγή του χρόνου λειτουργεί όπως το θερμόμετρο” – συν την άνοιξη και μείον τον χειμώνα – μέχρι την ιδέα με τα έπιπλα κήπου (“την άνοιξη βγαίνουν έξω, το φθινόπωρο πίσω στο κελάρι”).